Uçucu yağlar parfümeride, ilaç sanayinde, aromaterapide, kozmetik endüstrisinde, yiyecek ve içeceklere aroma verilmesinde ve bunların dışında birçok farklı alanda kullanılabilen doğal ürünlerdir. Özellikle pandemi sürecinde doğal ürünlere yönelimin artması ve aromaterapinin son yıllarda günlük hayata yaygın olarak girmesi uçucu yağların önemini bir kat daha artırmış, kullanımını yaygınlaştırmış ve bununla beraber de uçucu yağlarla ortaya çıkan riskleri gündeme getirmiştir.
Uçucu yağlar güzel kokularının yanında o kadar önemli etkilere sahiptir ki dikkatli kullanımla bu faydalı etkileri öne çıkarılabilir. Bu sebeple biz de uçucu yağların güvenli kullanılması için önerilerimizi sizin için derledik.
Seyreltilmeden kullanılmamalı
Uçucu yağlar çok konsantre oldukları için, doğrudan doğruya kullanıldıklarında cilt üzerinde yanma ve tahrişe sebep olabilirler. Bu sebeple tatlı badem yağı, zeytin yağı, jojoba, avokado, üzüm çekirdeği yağı gibi bir taşıyıcı yağ ile karıştırılarak yani seyreltilerek kullanılmalıdırlar. Seyreltme oranları kullanılan uçucu yağa göre değişecektir.
Mukoz membranlara uygulanmamalı
Bir diğer önemli konu uçucu yağların ağız, boğaz ve vajina gibi mukoz membranlara doğrudan uygulanmasından tahrişe ve zararlı etkilere sebep olacağı için kaçınılmalıdır. Benzer şekilde açık yaralara da hiçbir şekilde doğrudan uygulanmamalıdır. Bu tür durumlarda ancak tedavi edici amaçlı olarak doktor kontrolünde yine bir taşıyıcı sabit yağ içinde seyreltilerek uygulama yapılabilir.
Ağızdan kullanım (Dahilen)
Bazı platformlarda uçucu yağların ağızdan kullanımının önerildiğine rastlayabiliyoruz. Ancak yapılan araştırmalar uçucu yağların doğrudan doğruya ağızdan kullanımında yukarıda bahsettiğimiz gibi mukoz membran hasarlarının meydana gelebileceğini göstermektedir. Dolayısıyla hekim tarafından dahilen alınması tavsiye edilen kapsüle edilmiş yağlar haricinde uçucu yağların özellikle su ile ya da meyve suyu ile karıştırılarak tüketilmesinden kaçınılmalıdır.
Hassas ciltler için seyreltilmiş formlar bile risklidir
Alerjik, hassas bünyeli kişilerin uygun şekilde seyreltilmiş bir uçucu yağı ilk kez kullanacaklarında bileğin iç tarafında bir deneme yapmaları, herhangi bir reaksiyon olmadıysa yine seyreltilmiş şekilde kullanmaları alerjik reaksiyon gelişme riskini azaltacaktır. Uçucu yağlar ile ilgili herhangi bir alerjik reaksiyon gelişmesi durumunda kullanımları hemen bırakılmalıdır.
Güneşin zararlı etkileri ortaya çıkabilir
Bazı yağlar bileşimlerinde bulunan fototoksik maddeler sebebiyle güneşle birlikte istenmeyen etkilere sebep olabilirler. Bu durum özellikle narenciye uçucu yağları ile ortaya çıkar. Narenciye uçucu yağlarında bulunan bazı maddeler güneş ışığında UV ile reaksiyona girerek cilt üzerinde hassasiyet, kızarıklık, fotodermatit ve ardından lekelenme ile ortaya çıkan toksisiteye sebep olabilir. Bu durum açık tenli kişilerde daha yoğun şekilde ortaya çıkar. Bu sebeple limon, bergamot, greyfurt gibi narenciye yağları kullanıldıktan sonra yaklaşık 12 saat güneşe çıkılmamalı, çıkılacaksa ilgili bölge kapatılmalıdır. Bu sebeple masaj ve tedavi gibi amaçlarla narenciye yağlarının cilt uygulamalarında dikkatli olunmalıdır. Diğer taraftan narenciye uçucu yağlarına ilave olarak Angelica kök uçucu yağı ve kimyon uçucu yağı da fototoksik olarak sayılan yağlar arasındadır. Bu noktada buhar distilasyonu ile elde edilen narenciye yağlarında furanokumarinler olmadığı için fototoksik etki göstermeyeceği unutulmamalıdır.
Hamilelikte kullanım
Hamilelikte ve süt verme sürecinde yeterli araştırma olmadığı için uçucu yağların dahilen kullanımından kaçınılmalıdır. Ayrıca adaçayı, karanfil, rezene, mercanköşk, kekik, pelinotu, ardıç, biberiye gibi uçucu yağların ise sadece dahilen değil, haricen ve difüzör yardımıyla kullanımından da kaçınılmalıdır. Bunun yanında lavanta, gül ve papatya yağları içeren losyon ve banyo ürünlerinin genel olarak güvenilir olduğu düşünülmektedir. Görüldüğü gibi dikkat edilmesi gereken birkaç küçük ama önemli nokta ile uçucu yağların ve aromaterapötiklerin güvenli bir şekilde kullanımı sağlanabilecektir.
Bakkali ve ark., Food and Chemical Toxicology 46 (2008) 446–475
Posadzki P ve ark., International Journal of Risk & Safety in Medicine 24 (2012) 147–161.
Sibbritt D ve ark., Journal of The Australian Colege of Midwives 27 (2014) 41-45. Tisserand, R. and Young, R. (2014).
Essential Oil Safety (2nd ed.). London: Elsevier.